ـ اخلاص در روایات
در روایات و احادیث ائمه معصومین سلام الله علیهم درباره اخلاص تاکید فراوانی دیده می شود ، زیرا – چنان که گفته شد – مسئله اخلاص بسیار دقیق و ظریف است و قبولی اعمال بستگی به مقدار خلوص انسان دارد و هرچه اخلاص بیشتر و کامل تر باشد عمل ارزشمندتر است. اخلاص یک پدیده تصوری و تخیلی و تحمیلی نیست که با تصور و خیال و یا بازی با الفاظ بتوان آن را ایجاد کرد بلکه یک واقعیت و حقیقت قلبی است که تنها با استمداد از عنایت الهی و ریا منت نفسانی حاصل می شود. چه بسا افرادی که به گمان خود مخلص اند ولی ، درواقع با اخلاص فاصله بسیار دارند وغرق در هدی پرستی وخود پرستی هستند.
پیامبراکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمود : جبرئیل به من خبر داد که خداوند عزوجل فرموده است :
” اخلاص سری از اسرار من است که آن را در دل بندگانی که دوست شان می دارم به امانت می سپارم. “
حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها فرمود :
” هرکس که عبادت خالص خودرابه سوی خدا بالابفرستد خدای عزوجل بالاترین مصلحت رابرایش فرومی فرستد “

ازامام هشتم حضرت علی بن موسی الرضاعلیه السلام نقل شده است فرمود:
“امیرالمومنین علیه السلام پیوسته می گفت : خوشا به حال کسی که عبادت ودعایش را برای خدا خالص کند ودلش را به آن چه می بیند مشغول ندارد وبه خاطر آن چه گوشش می شنود خدا رافراموش نکند وبرای آن چه به دیگران داده اند وهگین نباشد”
امام صادق علیه السلام درتفسیرآیه شریفه” لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا فرمود:
“مقصود خداوند از” أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا ” کسی است که صحیح ترعمل می کند نه آن که بیشتر عمل می کند،وعمل صحیح آن است که باخداترسی وصدق نیت همراه باشد.
سپس فرمود: نگهداری عمل {ازآلودگی}.سخت تر ازخود عمل است…).
البته،باید دانست که عقیل اخلاص وتشخیص آن بسیار دشوار ودقیق است وسفردراین وادی ریا منت وکوشش فراوان لازم دارد،چنان که رسول خدا صلی الله وعلیه وآله وسلم فرمود:
” درامت من شرک ازراه رفتن مورچه برسنگ خارا پوشیده تراست.”
احادیثی که درباره اخلاص وارد شده برسه بخش تقسیم می شود:
بخش اول: نشانه های اخلاص
بخش دوم: عوامل واسباب اخلاص
بخش سوم: آثارو فواید اخلاص
آثار اخلاص
برخی آثار ارزندهای که بااخلاص درزندگی انسان مترتب می شود ودرآیات وروایات به آن اشاره شده عبارتنداز:
الف- تقرب به خدا
قال الله تعالی: ” فَمَن کانَ یرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یشْرِکْ بِعِبادةِ رَبِّهِ أَحَدا ” :
پس هرکسی امیردارد لقاء پروردگارخویش راباید کرداری شایسته بکند وشریک نگرداند در پرستش پروردگار خویش کسی را دراین زمینه حضرت علی ( علیه السلام ) می فرماید : نزدیک شدن بنده به خدای سبحان به سبب خالص کردن نیت است.
ب – مصونیت از فریب شیطان
انسان ها که اخلاص را کسب می کنند این اخلاص شان باعث می شود که در دام شیطان نیفتد و از فریب او در امان بماند.چنانچه خداوند عالم درقرآن می فرماید : ” قَالَ فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ “
شیطان گفت : پس در عزت تو سوگند که همگی را از راه به در می آورم مگرآن بندگان خالص تورا”
ج – جلب امداد الهی
این مسلم است که وقتی انسان رفتار ،گفتار و کردار خودش را برای خدا خالص می کند خدا هم در مقابل این برای او امداد می فرستد همین ملور که در روایتی از حضرت فاطمه زهرا (‌س) آمده که می فرمایند : ” کسی که عبادت خالصانه را به سوی خدا بالا بفرستد خداوند بهترین مصلحتش را به سوی او فروخواهد فرستاد .
د – ایستادگی درمقابل وسوسه های خطرناک
این اخلاص است که وقتی انسان درزندگی به وسوسه های خطرناک شیطان مبتلا میشود،می تواند همانند سپری حافظ انسان باشد و حمایت الهی را متوجه انسان سازد وواقعا اگراین حمایت الهی نباشد محال است که انسان بتواند خودش را این مهلکه نجات بدهد.خداوند درمورد حضرت یوسف (علیه السلام)می فرماید :"این چنین کردیم تا بدی وخوبی را از او دورسازیم ،چراکه اوازبندگان مخلص مابود.”
ه – دورشدن غم و اندوه
انسان هایی که مخلص هستند درزندگی هیچ چیز بیم واندوه ندارند،چون یقین دارند که هیچ چیز دراین عالم موثرنیست جز خداوند سبحان . لذا حزن واندوهی دراین ها راه پیدا نمی کند.
چنان چه خداوند عالم درتوصیف و تمجید مخلصین می فرماید : ” أَلا إِنَّ أَوْلِياءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ:
همانا دوستان خدا نیست برایشان بیمی ونداند وهی.”

و ـ بدست آوردن بصیرت وحکمت
دراین رابطه حضرت رسول(صلی الله علیه وآله وسلم) می فرمایند: ” مَنْ أَخْلَصَ لِلَّهِ أَرْبَعِينَ يَوْماً فَجَّرَ اَللَّهُ يَنَابِيعَ اَلْحِكْمَةِ مِنْ قَلْبِهِ عَلَى لِسَانِهِ ، هیچ بنده ای برای خدا اخلاص نورزیده ،مگراینکه چشمه های حکمت از قلب او برزبانش جاری گردید”
همچنین حضرت علی (علیه السلام ) می فرمایند : ” عِند تَحَقُّقِ الإخْلاصِ تَسْتَنيرُ البَصائرُ ،هنگام محقق شدن اخلاص دیدگاه ها نورانی می شوند .”
ی – آزادی و رها شدن از بند قیود
امیرالمومنین علی (علیه السلام) دراین رابطه می فرمایند : ” بالإخْلاصِ یکون الخلاص ، به وسیله اخلاص از اسارت و بندگی ( جزخدا) آزادخواهی شد.

فواید اخلاص
الف)بصیرت ونورامنیت دل :رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمود:
” ما اَخلَصَ عَبدٌ لِلّهِ اَربَعينَ صَباحاً إلّا جَرَت يَنابيعُ الحِكمَةِ مِن قَلبِهِ عَلى لِسانِهِ: “1
هیچ بنده ای چهل روزمتوالی قدم دروادی اخلاص ننهاد جزآنکه چشمه های حکمت ومعرفت ازقلبش برزبان اوجاری می شود.
ب)حکمت ومعرفت :حکمت ومعرفت نیزیکی دیگر ازآثاروفوایداخلاص است که این مطلب ازروایت فوق به خوبی استفاده می شود.

منابع
1- نقمله های آغاز در اخلاق عملی – تالیف آیت الله محمدرضامهدوی کنی
2- اخلاق اسلامی – نویسنده : هئیت محمدامین(ترجمه سیدصادق شفائی زاده)
3- ترجمه کتاب الاخلاق ( اخلاق) – تالیف : مرحوم سید عبدالله بشر – مترجم محمد رضا جباران
4- بحارالانوار چاپ بیروت ج 67
5- بحارالانوار چاپ بیروت ج 82
6- فهرست موضوعی عزر